Τα αλφαβητάρια, που περιορίζουν την πολυπλοκότητα του κόσμου σε έναν απλό κατάλογο μεμονωμένων και γνώριμων αντικειμένων (το τόπι, η γάτα) μαθαίνουν στα παιδιά τα πρώτα τους γράμματα. Έχουν όμως και έναν άλλο ρόλο, λιγότερο εμφανή αλλά ίσως σημαντικότερο: αποκαλύπτουν για πρώτη φορά τη μυστηριώδη σχέση αντικειμένου και λόγου, υλικού και ιδεατού (τη σχέση που υπογραμμίζει και υποσκάπτει συγχρόνως ο René Magritte, ζωγραφίζοντας μια πίπα και προσθέτοντας από κάτω τη φράση «αυτή δεν είναι πίπα»).
Η εικονογράφηση των αλφαβηταρίων, παραδοσιακά με ξυλογραφίες, αργότερα συνήθως με μονόχρωμα σχέδια, έχει σκοπό να απλουστεύσει στο έπακρων το εικονιζόμενο αντικείμενο, απομονώνοντας το όσο γίνεται περισσότερο από τον κόσμο: το τόπι και η γάτα παρουσιάζονται εξιδανικευμένα, σχεδόν πλατωνικά αρχέτυπα, απαλλαγμένα από τα πολυσύνθετα δεσμά της καθημερινότητας. Αποστολή του αλφαβηταρίου είναι η αποποίηση κάθε αμφισημίας ή αμφιβολίας: τα αντικείμενα ως αντικείμενα (res, qua res sunt).
Εντούτοις, ένα φωτογραφικό αλφαβητάρι αποτελεί ουσιαστικά αντιφατική πρόταση, αφού η αμφισημία είναι εγγενές χαρακτηριστικό του φωτογραφικού μέσου: η φωτογραφία πάντα ψεύδεται. Και όταν ακόμα δεν ψεύδεται, αδυνατεί να αποκλείσει τη βίαιη εισροή του κόσμου μέσα στον χώρο της εικόνας, εκμηδενίζοντας κάθε προσπάθεια απομόνωσης ή εξιδανίκευσης. Έτσι λοιπόν η εικόνα, παρά την υποτιθέμενη αδιαφιλονίκητη σιγουριά που προσφέρει ο γραπτός λόγος (η «λεζάντα», τουτέστιν ο μύθος), συνεχώς υπεκφεύγει: η Σκάλα γίνεται η σκιά της, η Επιφάνεια παίζει ανάμεσα στο διαφανές και το αδιαφανές, η ταπεινή Πετσέτα είναι συγχρόνως φλάμπουρο στο φως, το Κλιμακοστάσιο γίνεται Κλίμακα του Ιακώβ. Ο κόσμος, έλεγε ο Thoreau, είναι πολύ ευρύτερος απ’ ότι φανταζόμαστε...
Γιάννης Σταθάτος
Περιγραφή
Αρχειακές μελανοτυπίες giclée από ψηφιακά αρνητικά σε χαρτί A3+, τυπωμένες από τον φωτογράφο
Ιστορικό εκθέσεων
• 2011 Αίθουσα Τέχνης Κυθήρων, Χώρα, Κύθηρα